Historia wagonu Zeppelin 144

1906:
Podczas Bawarskiej Jubileuszowej Wystawy Krajowej stworzono elektryczny okrężny tor wiodący przez teren Dutzendteich. Specjalnie do tego celu firma MAN zbudowała 10 otwartych letnich wagonów kolejowych. Po zakończeniu wystawy przedsiębiorstwo tramwajowe z Norymbergi-Fürth kupuje te wagony, złomuje nadwozia i przechowuje wózki i inne części.

1909:
Na bazie istniejących wózków, firma MAN buduje w Norymberdze 10 szczególnie przestronnych wagonów tramwajowych. Wagony o długości 11 metrów były najdłuższymi wagonami swoich czasów w Norymberdze. Ze względu na swój elegancki wygląd i zaokrąglony front otrzymały one nazwę wagon "Zeppelin" w nawiązaniu do jednego ze sterowców Graf Zeppelin, który w 1909 r. musiał dokonać awaryjnego lądowania w Norymberdze.

Wagon Zeppelin 146 w 1909 roku w warsztatach MAN w Norymberdze.
(Zdj.: archiwum Stowarzyszenia)

1909-41:
Wagony Zeppelin są eksploatowane w norymberskiej sieci tramwajowej. Ze względu na niską moc silnika są one używane głównie bez przyczepy. Ich główna linia staje się linią 6 przez wąskie Sebaldzkie Stare Miasto. Od lat 30-tych XX wieku wagony Zeppelin są używane tylko w razie potrzeby, zwłaszcza do masowego transportu na doroczne kongresy partii Rzeszy do 1938 roku.

1941:
Ustawa "Reichsleistungsgesetz" zmusza wiele niemieckich przedsiębiorstw transportowych do sprzedaży nadwyżek tramwajów. 10 "Zeppelinów" przyjeżdża do okupowanego przez Niemców Krakowa wraz z licznymi wagonami doczepnymi. Inne wagony przyjeżdżają do Kattowitz (Śląsk, obecnie Katowice) lub Posen (obecnie Posnań). Wymiana z firmami transportowymi na terenach okupowanych przez Niemcy nie jest zbyt przyjazna, części zamienne są sprzedawane po wysokich cenach.

Pociąg z norymberskimi tramwajami odprawiany w 1941 roku w podróż do Krakowa.
(Zdj.: Archiwum VAG Nürnberg)

1950er Jahre:
Wagony Zeppelin są używane na wszystkich liniach w krakowskiej sieci tramwajowej. Słabe silniki trakcyjne są zastępowane przez silniki angielskiej produkcji. Wagony są przebudowywane, zmieniany jest układ okien, wejścia są zamykane drzwiami przesuwnymi. Zmianie ulega kolorystyka zewnętrzna wagonów na kolor niebieski i biały - kolory MPK Kraków.

Wagon Zeppelin w ostatnich latach eksploatacji, ok. 1965 w Krakowie.
(Zdj.: Archiwum MPK Kraków)

1970:
Ostatni "Zeppelin" zostaje wycofany z eksploatacji w Krakowie. Wóz 89 (dawniej 144) staje się wagonem montażowym sieci trakcyjnej 1010 i zostaje wyposażony w generator prądu, dzięki czemu może być używany bez sieci trakcyjnej. Połowa dachu jest zdemontowana i zostaje zainstalowana platforma montażowa.

1976:
Członek stowarzyszenia "Freunde der Nürnberg-Fürther Straßenbahn e.V." podróżuje po Polsce i "odkrywa" wagon Zeppelin 144. Rozpoczyna się wymiana z MPK Kraków. Ambitny cel: Wagon Zeppelin ma wrócić do swojego starego domu - mimo żelaznej kurtyny i związanymi z nią trudnymi warunkami. W 1977 r. Wagon "Zeppelin " staje się przedmiotem dyskusji politycznej.

Wagon 144 jako wagon montażowy sieci trakcyjnej 1010 w Krakowie – zajezdnia Nowa Huta ok. 1982 roku. Dwa lata później wróci z powortem do Norymbergii.
(Zdj.: Archiwum stowarzyszenia)

1979:
Norymberga i Kraków stają się miastami partnerskimi. Ważną rolę odgrywa w tym "Zeppelin ". Ma on stać się pierwszym wspólnym projektem młodego partnerstwa.

1982:
Rozpoczyna się przebudowa wagonu Zeppelin w warsztatach MPK Kraków. Nadwozie wagonu jest całkowicie przebudowane. Sporadycznie przyjeżdżają do Krakowa delegacje z Norymbergii, aby towarzyszyć w odbudowie, jednak komunikacja jest bardzo utrudniona ze względu na zamknięte granice.

Wagon Zeppelin Der Zeppelinwagen 144 odrestaurowany w Krakowie. Zdjęcie z 1983 roku w głównym warsztatacie MPK Kraków.
(Zdj.: Archiwum Stowarzyszenia)

1984:
D"Zeppelin" 144 wraca do Norymbergi i zostaje uroczyście zaprezentowany. Nie otrzymuje dopuszczenia do eksploatacji jako obiekt historyczny. Dobrze przemyślane wyposażenie wagonu w komponenty elektryczne pochodzące z polskiej produkcji nie spełniają jednak wymogów urzędu w Niemczech. Wagon staje się więc centralnym eksponatem w Zabytkowej Zajezdni Tramwajowej Św. Peter, założonej w 1985 roku.
W Krakowie dzięki wagonowi Zeppelin zaczyna się zmiana myślenia: wspomina się historię tramwaju i zaczyna sie pozyskiwać wagony.

1989:
W związku z rozbudową metra, Norymberga znów ma nadwyżkę tramwajów. Wykorzystuje się bliskie związki z Krakowem, a w kolejnych latach sprzedaje się lub oddaje do Krakowa prawie 200 tramwajów. Gest, za który mieszkańcy Krakowa do dziś są wdzięczni mieszkańcom Norymbergi. Rozwija się ożywiona wymiana na poziomie roboczym i szczególna, międzypokoleniowa przyjaźń.

Norymberska 200tka w eksploatacji w Krakowie.
(Zdj.: Andreas Neuer, 2001)

2009:
Stowarzyszenie "Freunde der Nürnberg-Fürther Straßenbahn e.V." i MPK Kraków rozpoczynają ponownie renowację zabytkowych wagonów tramwajowych. Ścisła przyjaźń utrzymuje się po dziś dzień, mimo, że w Norymberdze nie ma do oddania już żadnych starszych tramwajów.

Po odrestaurowaniu wagon doczepny 336 prezentuje się w norymberskiej zieleni za swoim krakowskim kolegą.
Wagon doczepny pośrodku to dawny 'Norymberger', który został w 1941 roku sprzedany do Krakowa.
(Zdj.: Jacek Kołodziej, 2011)

2017:
Po raz pierwszy nasi przyjaciele w Krakowie wyrażają życzenie, aby wspólnie ożywić "Zeppelin" dla Krakowa. Zrodził się pomysł, aby zmodernizować istniejący wagon w taki sposób, aby w efekcie końcowym powstały dwa funkcjonalne wagony - jeden dla Norymbergi i jeden dla Krakowa.

Galeria zdjęć "111 lat wagonów Zepplin"